آنهایی که چپ دست هستند، احتمالا ژن‌های نادری هم دارند و معدودی از آنها احتمال اوتیسم بیشتری دارند – 1pezeshk

یک مطالعه جدید انواع نادر ژن های خاص را با ایجاد چپ دستی در انسان مرتبط کرده است.

شناخت اینکه چگونه این تغییرات چپ‌دست‌ها را علاوه بر خود چپ‌دستی تغییر می‌دهد می‌تواند به حل معماهایی کمک کند، مانند اینکه چگونه ژن‌ها می‌توانند افراد را بیشتر در معرض ابتلا به اختلالات عصبی رشدی یا ابتلا به بیماری‌های نورودژنراتیو یا به زوال‌برنده عصبی قرار دهند.

محققان موسسه روانشناسی ماکس پلانک در هلند داده‌های ژنتیکی بیش از 350000 نفر را مورد مطالعه قرار دادند. آن‌ها به شباهت‌ها و تفاوت‌های بالقوه‌ای بین اختلالات مرتبط با مغز و عوامل کدگذاری نادری برخورد کردند که در ضمن شخص را چپ دست می‌کند.

جهت‌گیری‌های محدود شبیه بازتاب‌های آینه ‌ی دست انسان به طرز شگفت آوری در زیست شناسی رایج است. حتی مولکول‌ها نیز اغلب دارای جهت‌گیری ثابتی هستند که به آن کایرالیته می گویند. بلوک ‌های سازنده پروتئین‌ها معمولاً ساختاری دارند که چپ‌گرد هستند، در حالی که DNA به طور طبیعی در همه موجودات زنده راست‌گرد است.

به نظر می‌رسد تفاوت خاصی بین راست‌دست و چپ‌دست‌ها که حدود ده درصد مردم را تشکیل می‌دهند، نباشد.

اما چپ‌دستی در میان افرادی که برخی از اختلالات عصبی رشدی دارند شایع است، و دست و زبان ارتباط نزدیکی با هم دارند، که همین تحقیقات گسترده ای را برانگیخته است .

یک مطالعه روی دوقلو نشان داد هکه چپ دستی در حدود یک مورد از چهار مورد به ارث می رسد. عدم تقارن مغزی که باعث تسلط دست می شود در اوایل زندگی شکل می گیرد و ترجیح دست نوزاد را می توان در حالی که هنوز در رحم است مشاهده کرد.

محققان شروع به شناسایی برخی از ژن‌هایی کرده‌اند که مسئول چپ دست شدن ما هستند.

مطالعه 400000 رکورد اطلاعاتی افراد در سال 2019 اولین چهار منطقه ژنتیکی مرتبط با چپ دستی را کشف کرد. در سال 2020، یک مطالعه انجمن  ژنومی روی روی بیش از 1.7 میلیون نفر، 41 نوع ژن را پیدا کرد که بر چپ دست بودن تأثیر می‌گذارد. ژن‌های دخیل شامل چندین ژن هستند که توبولین‌ها (اجزای میکروتوبول) یا پروتئین‌های مرتبط با میکروتوبول را کد می‌کنند.

همچنین محققان داده های ژنتیکی بیش از 350000 نفر در Biobank بریتانیا را برای تعیین تاثیر انواع ژن های نادر بر چپ دستی بررسی کردند. تجزیه و تحلیل آنها شامل 38043 چپ دست و 313271 فرد راست دست بود.

آن‌ها به دنبال ژن‌های خاص مرتبط با چپ‌دستی بودند و محاسبه کردند که این تغییرات ژنی نادر در مجموع چقدر می‌تواند بر انسان تأثیر بگذارد. آنها دریافتند که وراثت‌پذیری چپ‌دست‌ی با گونه‌های کدگذاری ژمی نادر حدود 1 درصد است.

فرانک و تیمش دریافتند افرادی که چپ دست هستند 2.7 برابر بیشتر احتمال دارد که گونه های کد کننده نادر ژنی به نام TUBB4B داشته باشند که توبیلین های سازنده میکروتوبول ها را کد می کند. میکروتوبول‌ها بخشی از اسکلت سلولی را تشکیل می‌دهند که به سلول‌ها شکل می‌دهد و برای رشد، مهاجرت و انعطاف‌پذیری نورون‌ها مهم هستند.

آنها هیچ ارتباطی بین چپ دستی و هیچ یک از 9 ژن دخیل در بیماری های عصبی توسط مطالعات exome در مقیاس بزرگ پیدا نکردند.

با این حال، آنها دریافتند که افراد دارای تغییرات در دو ژن که قبلاً با اوتیسم مرتبط شده بودند،یعنی DSCAM و FOXP1، به طور بالقوه شانس بیشتری برای چپ دستی ایجاد می‌کند.

البته توجه داشته باشید که اکثر افراد چپ دست مبتلا به اوتیسم نیستند، اما آنهایی که به خاطر جهش‌های DSCAM یا FOXP1 چپ‌دست شده‌اند، احتمال اوتیسم بیشتری هم دارند.

این تحقیق نقش انواع نادر و تغییر دهنده پروتئین را در چپ دستی نشان می دهد، و شواهد بیشتری برای دخالت میکروتوبول‌ها قائل می‌شود.

این تحقیق در Nature Communications منتشر شده.