علائم بیماری دوقطبی (bipolar disorder) با توجه‌های به نوع و دوره‌های آن مشخص می‌شود. اپیزودهای این بیماری روانی شامل دوره‌های شیدایی (Manic Episode) و افسردگی (Depressive Episode) است. برای این بیماری درمان قطعی وجود ندارد اما بیماران با کمک پزشکان متخصص اعصاب و روان می‌توانند آن را مدیریت کنند. در این مقاله نشانه‌هایی را مطالعه می‌کنید که در تشخیص این بیماری مورد توجه قرار می‌گیرند.
علائم بیماری دو قطبی چیست؟
پزشکان متخصص اعصاب و روان نشانه‌های بیماری دوقطبی را براساس نوع بیماری توصیف می‌کنند. این بیماری چهار نوع اصلی دارد:
اختلال دوقطبی نوع اول (Bipolar I)
افرادی که به این نوع از بیماری دوقطبی مبتلا هستند حداقل یک دوره شیدایی را قبل یا بعد از یک دوره افسردگی تجربه می‌کنند. دوره های شیدایی در اختلال دوقطبی (I) شدیدتر است و می‌تواند باعث ایجاد اختلال قابل توجه در عملکرد روزانه بیمار شود.
علائم دوره شیدایی در اختلال دوقطبی نوع اول (Manic Episode)
اگر به این بیماری مبتلا باشید، علائم دوره شیدایی حداقل باید به مدت یک هفته طول بکشد. این نشانه‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- ممکن است به طور غیرعادی احساس شادی کنید. شدت و کیفیت این شادی با اتفاق سازگاری و هماهنگی ندارد، یعنی شادی شما بیش از حد انتظار است.
- انرژی بسیار زیادی دارید. این احساس سرخوشی به‌حدی است که منجر به کم‌خوابی شما نیز می‌شود. با این حال احساس خستگی ندارید.
- دچار افکار مسابقه‌ای (Racing thoughts) می‌شوید؛ یعنی نمی‌توانید روی یک موضوع تمرکز کنید.
- در طول یک دوره شیدایی، ممکن است رفتارهای مخاطره‌آمیزی داشته باشید، مانند بی‌احتیاطی در رانندگی، گرفتن تصمیمات مالی با ریسک بالا و یا دنبال کردن اهداف غیر واقعی.
- بیش‌از حد صحبت می‌کنید، بی‌قرار هستید و حتی ممکن است رفتارهای جنسی پُرخطر داشته باشید.
- عزت نفس بیش‌از اندازه دارید و فکر می‌کنید نسبت به بقیه برتری قابل توجهی دارید.
گاهی اوقات شدت علائم به حدی است که پزشک بستری شدن در بیمارستان را به شما توصیه می‌کند.
علائم دوره افسردگی در اختلال دو قطبی نوع اول (Depressive Episode)
در این دوره بیماران علائمی را تجربه می‌کنند که با نشانه‌های اختلال افسردگی بسیار شباهت دارد. علائم یک دوره افسردگی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- غم و اندوه مداوم
- از دست دادن علاقه برای شرکت در فعالیت‌های مختلف که زمانی انجام دادن آنها برای بیمار لذت‌بخش بود.
- تغییر در اشتها که می‌تواند به شکل پُرخوری یا کاهش اشتها بروز کند. در این حالت بیمار با کاهش یا افزایش وزن نیز مواجه می‌شود.
- اختلالات خواب که می‌تواند شامل بی‌خوابی یا خوابیدن بیشازحد باشد.
- احساس خستگی مداوم
- احساس بی‌ارزشی یا گناهکار بودن بدون دلیل خاص و منطقی
- داشتن افکار خودکشی
شدت و نوع این نشانه‌ها در بیماران دوقطبی با یکدیگر متفاوت است. حتی ممکن است برخی بیماران علائم دوره‌های شیدایی و افسردگی را همزمان تجربه کنند.
اختلال دوقطبی نوع دوم (Bipolar II Disorder)
اگر به این نوع از بیماری دوقطبی مبتلا باشید، دوره‌های افسردگی مکرر و حداقل یک دوره هیپومانیک (hypomanic episode) را تجربه می‌کنید. دوره‌های هیپومانیک نسبت به دوره‌های شیدایی شدت کمتری دارد و معمولاً منجر به اختلال شدید یا روان‌پریشی (Psychosis) نمی‌شود. افراد مبتلا به دوقطبی نوع دوم اغلب زمان بیشتری را در حالت افسردگی تجربه می‌کنند.
پزشکان متخصص اعصاب و روان برای کنترل علائم بیماری داروهایی مانند لیتیوم (lithium compounds) را تجویز می‌کنند. مصرف این دارو باعث بروز عوارضی مانند خشکی پوست و مو، تغییرات در رنگ مو و شکنندگی ناخن‌ها می‌شود. به همین دلیل ممکن است به کمک دکتر پوست و مو نیز نیاز داشته باشید.
علائم دوره هیپومانیک در بیماران دو قطبی نوع دوم (Hypomanic Episode)
اپیزود هیپومانیا مهم‌ترین ویژگی اختلال دوقطبی (II) است. این علائم حداقل باید به مدت چهار روز متوالی ادامه داشته باشد. این علائم عبارت‌اند:
- ممکن است خلق و خوی مثبت یا غیرمعمولی را تجربه کنید و بیشازحد معمول احساس پرانرژی و اعتماد به نفس داشته باشید.
- سطح انرژی‌تان بسیار بالاست؛ طوری که ساعت‌های خواب شما کاهش می‌یابد، اما احساس بی‌خوابی و خستگی ندارید.
- دچار افکار مسابقه‌ای می‌شوید.
- اعتماد به‌نفس بیشازحد دارید.
باید بدانید در اختلال دوقطبی II، دوره‌های هیپومانیک معمولاً منجر به اختلال شدید در عملکرد روزانه یا نیاز به بستری شدن در بیمارستان نمی‌شود.
علائم دوره دوره افسردگی در بیماران دو قطبی نوع دوم
مشابه اختلال دوقطبی نوع اول، اختلال دوقطبی (II) شامل دوره‌های افسردگی است. نشانه‌های دوره‌های افسردگی نیز در بین آنها مشترک است. یعنی در این حالت بیمار با علائمی مانند احساس بی‌ارزشی یا گناه، افکار مسابقه‌ای، افکار خودکشی، اختلالات خواب و… مواجه می‌شود. اگر به این نوع از بیماری دوقطبی مبتلا باشید، تمایل دارید زمان بیشتری را در حالت‌های افسردگی نسبت به حالت هیپومانیک بگذرانید.
اختلال خلق ادواری (سیکلوتایمی، Cyclothymia)
اختلال سیکلوتایمی با بی‌ثباتی مزمن خلقی، همراه با دوره‌های متعدد علائم هیپومانیا و افسردگی همراه است. این علائم نسبت به علائم دوقطبی نوع اول و دوم شدیدتر هستند. تشخیص این بیماری نسبت به دیگر انواع بیماری دوقطبی چالش بیشتر دارد، زیر علائم در بزرگسالان باید حداقل به مدت ۲ سال ادامه داشته باشد. این مدت زمان برای کودکان یک سال در نظر گرفته می‌شود. علائم آن در دوره شیدایی و افسردگی مانند بیماری دو قطبی نوع اول و دوم است.
اختلال دوقطبی تناوب سریع (Rapid Cycling Bipolar Disorder)
این نوع از بیماری دو قطبی با اپیزودهای خلقی مکرر و خاص مشخص می‌شود. نشانه‌های آن در طی یک دوره ۱۲ یا چهار ماهه و یا حتی بیشتر بروز می‌کند. این دوره‌ها می‌توانند شامل دوره‌های شیدایی، هیپومانیک، افسردگی یا مختلط باشند. افرادی که به این نوع از اختلال دو قطبی مبتلا هستند باید حداقل چهار قسمت خلقی را در سال گذشته تجربه کنند.
راه‌های درمان بیماری دوقطبی چیست؟
پزشکان برای درمان این بیماری دوقطبی مجموعه‌ای از تکینک‌ها را توصیه می‌کنند که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- دارو درمانی: مصرف این داروها به بیمار کمک می‌کند تا نوسانات خلقی خود را بهتر، راحت‌تر و موثرتر مدیریت کند. این داروها می‌توانند شامل لیتیوم، والپروئیک اسید (valproic acid)، لاموتریژین (lamotrigine) و کاربامازپین (carbamazepine) باشد.
- مشاوره روان‌شناختی: در این رابطه می‌توان به تکنیک شناختی-رفتاری (CBT) اشاره کرد. در این شیوه پزشک مهارت‌هایی را به بیمار آموزش می‌دهد که تغییرات خلق و خوی خود را کنترل کند.
- تغییرات در سبک زندگی: این تغییرات شامل مواردی مانند داشتن الگوی منظم خواب و بیداری، عدم مصرف مواد مخدر و الکل، تغذیه سالم و داشتن برنامه ورزشی منظم است.
علاه‌براین موارد پزشکان حمایت خانواده و جامعه از این بیماران را در بهبود وضعیت آنها موثر می‌دانند. اگر در این زمینه به راهنمایی و مشاوره نیاز دارید، می‌توانید از طریق خدمات آنلاین سلامت، مشاوره پزشکی آنلاین درخواست کنید یا از بهترین پزشک متخصص اعصاب و روان نوبت اینترنتی بگیرید.